Preventie, schadebeperking, hulpverlening en veiligheid zijn de vier pijlers van de drugsprogramma’s die in de gevangenissen worden georganiseerd.

Substitutiebehandeling

Om heroïneverslaafden te helpen hun druggebruik af te bouwen, kan een gevangenisarts een substitutiebehandeling voorschrijven met methadon of Subutex®. Die medicijnen verminderen de ontwenningsverschijnselen en de drang om drugs te gebruiken. Zo kan het druggebruik worden afgebouwd en het persoonlijk en sociaal functioneren opnieuw worden versterkt.

Centraal Aanmeldingspunt voor druggebruikers

Elke Vlaamse gevangenis beschikt over een Centraal Aanmeldingspunt (CAP) voor druggebruikers. In de Brusselse en Waalse gevangenissen heet dat contactpunt ‘STEP’. Gespecialiseerde teams van externe drughulpverleners zorgen ervoor dat gedetineerden een beroep kunnen doen op hulpverlening in de vrije samenleving. De teams komen op vaste tijdstippen in elke gevangenis ter plaatse. Samen met de gedetineerde zoeken ze naar een gepast drugsprogramma en leggen ze contacten met hulpverleningsorganisaties om de gedetineerde een behandeling te laten volgen nadat hij is vrijgelaten.

Programma ‘B.Leave’ in Ruiselede

Sinds 1995 organiseert het penitentiair landbouwcentrum in Ruiselede het ‘B.Leave-programma’ dat acht maanden duurt. Gedetineerden die veroordeeld zijn voor drugsfeiten en problemen hebben met middelenmisbruik of -afhankelijkheid, kunnen aan dat programma deelnemen. De bedoeling is om zonder drugs te leven. Ze worden therapeutisch begeleid en leren persoonlijke, sociale en leefvaardigheden ontwikkelen. Ze leven volgens een strikte dagstructuur van verplichte tewerkstelling en vrijetijdsbesteding om te voorkomen dat ze hervallen. De gedetineerden moeten ook een drugscontrole ondergaan vooraleer ze aan het ‘B.Leave-programma’ mogen deelnemen. Tijdens het programma zelf worden ook drugtests afgenomen.

Drugvrije afdelingen in Brugge en Hasselt

Sinds 2009 beschikt het penitentiair complex van Brugge over de drugsvrije afdeling ‘D-side’. Die afdeling biedt plaats aan 20 mannelijke gedetineerden die drugsvrij willen leven en tijdens hun detentie niet geconfronteerd willen worden met drugs. Vaak gaat het om (ex-)druggebruikers die willen stoppen met drugs of angst hebben om te hervallen. Ze leven samen op de afdeling maar in afzondering van de rest van de gevangenis. Ook hier leven ze volgens een strikte dagstructuur van verplichte tewerkstelling en vrijetijdsbesteding en worden hen persoonlijke, sociale en leefvaardigheden bijgebracht. Ze moeten ook drugscontroles ondergaan als voorwaarde om het programma te volgen. (Ex-)druggebruikers worden therapeutisch begeleid om herval in druggebruik te voorkomen.

Eind 2015 startte ook de gevangenis van Hasselt in samenwerking met lokale partners een drugsvrije afdeling op voor mannelijke gedetineerden.  De doelstelling bestaat erin een drugsvrije omgeving te creëren voor problematische gebruikers die willen stoppen met drugs of die vrezen te hervallen. Dit gebeurt via vrijwillig aanvaarde urinecontroles.  De afdeling ontwikkelde een apart regime, met aandacht voor dagstructuur, tewerkstelling en een hulpverleningsaanbod inzake groepswerking, hervalpreventie en sociale vaardigheidstraining. 

‘Détenus Contact Santé’-project in Waalse gevangenissen

De Service Education pour la Santé van Hoei ontwikkelde het project ‘Détenus Contact Santé’ in verschillende Waalse gevangenissen. Gedetineerden worden opgeleid over allerlei gezondheidsthema’s om daarna hun medegedetineerden hierover te informeren. Zij kunnen dan op hun beurt terecht bij de mensen van ‘Détenus Contact Santé’ voor bijkomende informatie.