Het Justitie Scoreboard van de Europese Commissie meet jaarlijks de efficiëntie, kwaliteit en onafhankelijkheid van Justitie in de 27 EU-lidstaten. Op basis van vergelijkende cijfers kunnen lidstaten hun justitiële werking evalueren. De elfde editie is gepubliceerd op 8 juni en blikt terug op 2022.
Naast de jaarlijkse aandacht voor efficiëntie, kwaliteit, onafhankelijkheid en digitalisering zoomt het rapport dit jaar ook in op nieuwe aspecten. Zo komen nu ook de strijd tegen corruptie, de aansprakelijkheid van de staat en juridische waarborgen voor de (in-)actie van administratieve autoriteiten aan bod. Ook is er oog voor de bevordering van gelijkheid en de bescherming van specifieke doelgroepen. Tot slot analyseert het rapport de benoemingen bij de hoogste magistraten en de rol van toezichtsorganen.
Sterk toegankelijk voor kwetsbare personen
In het rapport ontdekken we de belangrijkste realisaties en werkpunten voor ons land. Op vlak van kwaliteit valt op dat de caseload in administratieve en commerciële geschillen licht stijgt maar dat de behandeltermijn en oplossingsgraad van die zaken positief evolueren. Vooral op vlak van elektronische communicatie daalt de termijn opvallend (in 2021 meer dan dubbel zo snel als in 2019). Die trend is ook zichtbaar bij de meeste andere lidstaten.
Een andere belangrijke indicator van kwaliteit is toegankelijkheid. Net zoals vorig jaar scoort België relatief sterk in die categorie. Zo is de kost om een procedure op te starten in een consumentenzaak hier bij de laagste van Europa. Bemiddeling wordt daarentegen nog niet zo intensief gepromoot als in andere lidstaten.
België is absolute koploper in Europa als het gaat om specifieke maatregelen vanuit Justitie voor slachtoffers van geweld tegen vrouwen en slachtoffers van huiselijk geweld. Ook op vlak van kindvriendelijke procedures (wanneer minderjarigen betrokken zijn als slachtoffer of verdachte) doet geen enkel lidstaat het beter.
We halen daarnaast ook de top 3 voor enkele nieuwe maatstaven, zoals de specifieke maatregelen ten aanzien van personen die risico lopen op discriminatie en ouderen. Ook qua bescherming tegen beslissingen of inactie vanuit administratieve autoriteiten staat België op plaats 3.
Die focus op inclusie blijft ook vandaag zichtbaar in belangrijke (proef-)projecten in België rond bewindvoering, toegankelijk taalgebruik en meer klantgerichte onthaalpunten in gerechtsgebouwen.
Toch is er nog werk aan de winkel op vlak van toegankelijkheid: qua beschikbaarheid van online info over het gerechtelijk systeem scoort België minder goed dan de meeste lidstaten. Ook het gebruik van digitale technologie in de rechterlijke orde is minder wijd verspreid in België dan in andere lidstaten. Dat geldt evenzeer voor de digitale toegang tot vonnissen en arresten en automatisch scanbare rechtspraak. De verdere uitbouw van een volwaardige databank voor vonnissen en arresten (binnen Just-On-Web) moet daar de komende jaren verbetering in brengen.
Perceptie van onafhankelijkheid bij de burger
Op basis van de mening van burgers over Justitie in 2022, scoort België beter dan gemiddeld op vlak van de perceptie van onafhankelijkheid van het gerecht. Die perceptie van onafhankelijkheid evolueert overigens in de meeste lidstaten in stijgende lijn.
Qua toezichthoudende organen (denk aan de Hoge Raad voor Justitie in België) valt op dat die instantie in ons land minder bevoegdheden heeft dan vergelijkbare organen in sommige andere lidstaten. België situeert zich op dat vlak eerder rond het gemiddelde. België voldoet verder op alle vlakken aan de kwaliteitscriteria voor de onafhankelijkheid van balies en advocaten.
Mensen en middelen evolueren traag maar gestaag
In de magistratuur scoort België nog relatief laag qua aantal rechters pro capita. Op dat vlak schoof België het voorbije jaar wel 1 plaats vooruit ten opzichte van 2021. Dat was ook het geval voor het justitiebudget in verhouding tot het bruto nationaal product. Die tendens (trage maar gestage evolutie) van de voorbije jaren herhaalt zich dus in 2022. Een aandachtspunt blijft de relatief lage vertegenwoordiging van vrouwen bij de top van de magistratuur. Hun aandeel ging in 2021 overigens licht achteruit.
Tot slot: voor bepaalde maatstaven in het rapport ontbreken voldoende data vanuit België om conclusies te trekken. Op vlak van één van de nieuwe aandachtspunten (de strijd tegen corruptie) zijn de Belgische data dan weer grotendeels onvergelijkbaar met die van andere lidstaten omdat de strijd tegen corruptie in ons land meer geïntegreerd is in de bestaande instellingen in plaats van bij gespecialiseerde instanties zoals in sommige andere lidstaten.