Op 23 mei wordt in de rechtbank van eerste aanleg van Mechelen, in aanwezigheid van de minister van Justitie, JustCourt gelanceerd. Dit is een nieuwe tool die het mogelijk maakt hybride of virtuele hoorzittingen te houden binnen de rechtbanken van België.
Van Corona tot de implementatie van een duurzame oplossing
Tot nu toe werden virtuele hoorzittingen voornamelijk gehouden in burgerlijke zaken. In strafzaken was dit eerder een uitzondering vanwege het ontbreken van een passend juridisch kader. Bovendien ontbrak vaak de noodzakelijke technische uitrusting in de rechtbank om digitale zittingen mogelijk te maken, waardoor rechters niet geneigd waren om virtuele zittingen in strafzaken toe te staan. Heel uitzonderlijk kon een gedetineerde digitaal verschijnen voor de rechter, maar die moest dan wel vertegenwoordigd worden door een advocaat in de zittingszaal zelf. Dit leidde vaak tot onnodige en vermijdbare verplaatsingen van tolken, gerechtsdeskundigen en advocaten.
Heel concreet worden in het kader van JustCourt videoconferentie-systemen voorzien in alle rechtszalen, waardoor de virtuele deelname aan fysieke hoorzittingen mogelijk wordt. Dit is een belangrijke stap naar een efficiëntere werking van de hoorzittingen en laat burgers toe om hun rechten maximaal uit te oefenen. Hoewel JustCourt niet bedoeld is om fysieke vergaderingen en hoorzittingen te vervangen, biedt het partijen – die problemen kunnen ondervinden bij het fysiek verschijnen – de mogelijkheid om aan deze hoorzittingen deel te nemen.
Tal van onmiskenbare voordelen
Door fysieke verplaatsingen te beperken, heeft JustCourt een aanzienlijke ecologische en financiële impact. Zo kan een advocate tijd besparen doordat zij voor een hoorzitting niet meer heen en weer hoeft te reizen tussen twee provincies. In het kader van dit pilootproject zal een gedetineerde nog fysiek moeten verschijnen op een zitting, maar op termijn kan dit ook volledig digitaal. Dit is een besparing op vlak van transport- en beveiligingskosten.
Het plannen van een hoorzitting is een hele puzzel, maar dankzij JustCourt valt die kopzorg in zekere mate weg. De tool zal het beheer van de agenda's vergemakkelijken, het mogelijk maken om uitstel van een zitting aan te vragen, de wachttijden verkorten en zo de duur van de procedures verkorten.
Door zich open te stellen voor deze digitale evolutie zet justitie opnieuw een stap vooruit. Justitie wordt toegankelijker, ook voor de meest kwetsbaren, met name burgers met een beperking.
Een beperkt gebruik, met respect voor ieders rechten
Het gebruik van JustCourt zal doorgaans beperkt blijven tot specifieke zittingen. De toestemming van een partij is essentieel: als een partij de mogelijkheid wordt geboden om op afstand deel te nemen aan een zitting, kan dit in geen geval worden opgelegd aan die partij.
Even belangrijk is de bevoegdheid van de rechter. Die is namelijk niet verplicht om in te gaan op de vraag van een partij om een virtuele hoorzitting te organiseren. De rechter is en blijft meester van zijn zitting. In geval van gevaar voor de gezondheid of de openbare veiligheid kan de rechter evenwel beslissen om de zitting digitaal te organiseren. Het recente nieuws uit Frankrijk bevestigt helaas het risico dat de overbrenging van gevaarlijke gedetineerden met zich meebrengt.
Een aanpassing van het juridisch kader was noodzakelijk om de effectieve implementatie van de nieuwe tool mogelijk te maken. Het wetsvoorstel dat het mogelijk maakt om hoorzittingen per videoconferentie te organiseren werd in april 2024 goedgekeurd in het parlement.
Een technologisch succes, symbool van de digitalisering van justitie
Om de goede werking van de tool en het respect voor de rechten van alle partijen te waarborgen, kreeg het technologische aspect van het project alle aandacht van de betrokken teams binnen de FOD Justitie.
De gekozen oplossing, voortkomend uit een samenwerking tussen Microsoft, PwC en Cronos, is gebaseerd op het gebruik van Microsoft Teams en specifieke videoapparatuur. Deze apparatuur is zorgvuldig geselecteerd om optimale kwaliteit en veiligheid te garanderen. JustCourt biedt daarmee een gebruiksvriendelijke en flexibele toegang voor de partijen, terwijl het een hoog niveau van vertrouwelijkheid en naleving van de gerechtelijke procedureregels waarborgt.
Na een grondige testfase op vier pilootlocaties zal deze tool in heel België worden uitgerold. Met deze innovatie positioneert België zich in de voorhoede van technologische vooruitgang en trekt het zo de aandacht van onze noorderburen die een soortgelijk systeem overwegen. Op de lancering van JustCourt zal een team van Nederlandse waarnemers aanwezig zijn.
Net als andere toepassingen die de afgelopen maanden zijn gelanceerd en binnenkort zullen worden geïntroduceerd, maakt JustCourt deel uit van een breder digitaliseringsproces binnen justitie. Dit proces heeft tot doel het Belgische rechtssysteem te moderniseren en te verbeteren voor alle gebruikers. Op die manier garanderen we een toegankelijkere en effectievere justitie voor iedereen.
Suzy Vanhoonacker, voorzitter van de rechtbank van eerste aanleg te Mechelen
De rechtbank van eerste aanleg in Antwerpen heeft een traditie om te blijven streven naar vernieuwing en een zo efficiënt mogelijke manier van rechtspreken. Tijdens de coronapandemie konden gedetineerden reeds vanuit de gevangenis digitaal de zitting volgen. Ook aan mensen die in het buitenland wonen werd reeds toegestaan om de zitting digitaal te volgen, mits bijstand van een advocaat. Beslagzaken gebeuren hoe langer hoe meer digitaal, tenminste als de mensen dat willen. Hiervoor werd nu een wettelijk kader ontwikkeld.
Bij een correctionele digitale inleidingszitting in de afdeling Mechelen zullen de burger en zijn advocaat zich voortaan, indien zij dat wensen, niet meer naar de rechtbank moeten verplaatsen maar digitaal kunnen volgen, hetgeen een enorme tijdsbesparing met zich meebrengt. Het zal altijd mogelijk blijven om de zitting fysiek bij te wonen en het kan zeker niet de bedoeling zijn om dit recht in te perken. Enkel op vraag van de burger zelf en na toestemming van de voorzitter zal er digitaal kunnen worden gevolgd. In geval van gevaar voor de gezondheid of de openbare veiligheid, zal de voorzitter in de toekomst wel kunnen beslissen dat de zitting digitaal moet verlopen. Voorlopig wordt dit in onze afdeling enkel voor de correctionele collegiale inleidingszitting op donderdagmiddag toegepast.