Personeel, evolutie 2016-2020

Organogram

De FOD Justitie is samengesteld uit drie directoraten-generaal, drie stafdiensten, het Belgisch Staatsblad en onafhankelijke diensten en commissies.

• De directoraten-generaal Wetgeving en Fundamentele Rechten en Vrijheden, Rechterlijke Organisatie (beheer van de magistraten en van het personeel van de griffies en parketten van de hoven en rechtbanken) en Penitentiaire Inrichtingen zijn elk bevoegd inzake hun referentie-aangelegenheden.
• De stafdiensten Personeel en Organisatie, Budget en Beheerscontrole en ICT bepalen de strategie in hun respectieve domeinen en ondersteunen de andere directies voor alle aangelegenheden die onder hun bevoegdheden vallen.
• Het Belgisch Staatsblad staat in voor de productie en verspreiding van een brede waaier officiële publicaties en overheidspublicaties, zowel via het traditionele kanaal (papier) als elektronisch (internet). Voor de belangrijkste officiële publicaties gebeurt de distributie enkel via elektronische weg.
• Tot de onafhankelijke diensten en commissies behoren:
  • de Commissie voor Financiële Hulp aan Slachtoffers van Opzettelijke Gewelddaden en aan de Occasionele Redders die de aanvragen voor financiële hulp van slachtoffers van opzettelijke gewelddaden of hun naasten onderzoekt;
  • de Kansspelcommissie die drie opdrachten heeft: advies geven aan de regering en optreden als controle- en tuchtorgaan;
  • het Informatie- en Adviescentrum inzake de Schadelijke Sektarische Organisaties (IACSSO) dat belast is met het onderzoek naar het verschijnsel van schadelijke sektarische organisaties in België en hun internationale bindingen;
  • het Nationaal Instituut voor Criminalistiek en Criminologie (NICC);
  • de Veiligheid van de Staat.

Back to top

Personeelsbezetting en budgettaire vte’s

De verdeling van de personeelsbezetting wordt vastgesteld op 31 december van elk jaar. De telling van de personeelsaantallen is gebaseerd op de gegevens geregistreerd in de gegevensbanken van de FOD. Onder personeelsbezetting wordt verstaan: het totaal aantal personen die voor de FOD Justitie werken op 31 december. Sommige personeelsleden kunnen twee juridische banden hebben en worden twee keer geteld, bijvoorbeeld mandaathouders die voordien vastbenoemd waren bij dezelfde FOD, personen met twee deeltijdse arbeidsovereenkomsten of vervangen personeelsleden met opdracht.

Het aantal budgettaire vte’s wordt dan weer geteld op grond van het percentage van betaalde wedde (1 = 100 %, 0,8 = 80 %, enz.). Bijvoorbeeld, twee personen die aan 4/5 werken en een persoon die halftijds werkt (aantal personeelsleden = 3) zijn gelijk aan: 0,8 + 0,8 + 0,5 = 2,1 vte. De personeelsbezetting van de Veiligheid van de Staat is opgenomen in deze publicatie.

Artikel 181, § 1 en 2, van de Grondwet bepaalt dat de staat de wedden en pensioenen van de bedienaars van de erediensten en de afgevaardigden van de niet-confessionele levensbeschouwelijke organisaties moet betalen.

Behalve zijn personeel, betaalt de FOD Justitie iets meer dan 3 500 personen als bedienaars van de erediensten, onder wie 330 afgevaardigden van de georganiseerde vrijzinnigheid. Die gegevens zijn niet in detail opgenomen in de volgende tabellen, grafieken en analyses. Hoewel de federale staat (FOD Justitie) bevoegd blijft inzake de wedden en pensioenen voor de bedienaars van de erediensten en voor de afgevaardigden van de georganiseerde
vrijzinnigheid3, wordt dit personeel niet rechtstreeks beheerd door de FOD Justitie (het werkt niet voor de FOD Justitie).

Om de verdeling van de personeelsbezetting van de FOD Justitie op begrijpelijke wijze weer te geven, zijn het directoraat-generaal Wetgeving, de stafdiensten (B&Bc, ICT en P&O), de centrale diensten van de directoratengeneraal Rechterlijke Organisatie en Penitentiaire Inrichtingen, het Belgisch Staatsblad en de diensten van de voorzitter gegroepeerd in de categorie ‘centrale diensten’. De commissies (zie organogram hierboven), de onafhankelijke diensten (Nationaal Instituut voor Criminalistiek en Criminologie) en de Veiligheid van de Staat zijn gegroepeerd in de categorie ‘autonome entiteiten’.

Evolutie van de personeelsbezetting en de budgettaire vte’s per entiteit op 31 december van elk jaar van 2016 tot 2020

Over het geheel genomen, is er een lichte maar constante daling van het aantal budgettaire vte’s tussen 2016 en 2019 (-690 eenheden), terwijl de personeelsbezetting relatief constant blijft (-130 eenheden), na een lichte stijging in 2018. In 2020 is er een omgekeerde tendens, met een hernieuwde toename van het aantal vte’s (+568). De personeelsbezetting stijgt eveneens. De toename situeert zich bij de penitentiaire inrichtingen, de rechterlijke orde en de centrale diensten.

Zoals de grafiek hierboven aangeeft, tellen de rechterlijke orde en de penitentiaire inrichtingen samen meer dan 90 % van de personeelsbezetting van de FOD Justitie.

Evolutie van de personeelsbezetting per geslacht op 31 december van elk jaar

Voor wat de volledige personeelsbezetting van Justitie betreft, zet de stijging van het aantal vrouwen zich door (+776 in 2020 ten opzichte van 2016), terwijl het aantal mannelijke personeelsleden daalt (-640 in 2020 ten opzichte van 2016). Voornamelijk bij de penitentiaire inrichtingen ziet men de sterkste daling van het aantal mannelijke personeelsleden en tegelijkertijd de sterkste stijging van het aantal vrouwelijke personeelsleden. Het aandeel
vrouwelijke personeelsleden is daar aldus geëvolueerd van 33 % naar bijna 38 %.

Binnen de rechterlijke orde is het aandeel vrouwen aanzienlijk hoger dan bij de andere entiteiten van Justitie. Het stijgt van 66 % in 2016 naar 68 % in 2020. De stijgende tendens van het aantal vrouwelijke personeelsleden zet zich hier door, net als in alle andere entiteiten.

Verdeling van de personeelsbezetting per taalrol op 31 december van elk jaar

De personeelsbezetting van Justitie wordt verdeeld per taalrol. Een zeer klein aantal personen vallen onder de Duitse taalrol. Zij behoren tot de rechterlijke orde, maar verschijnen niet in de onderstaande tabel wegens hun geringe aantal (minder dan 5).

Over het geheel genomen, behoren iets meer personeelsleden tot de Nederlandse taalrol dan tot de Franse taalrol.

Verdeling van de personeelsbezetting per gewest van uitoefening van de functie, op 31 december van elk jaar

De personeelsbezetting van Justitie is tevens verdeeld per gewest van uitoefening van de functie. Het aantal personeelsleden dat in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest werkt, daalt sinds 2016; het aantal personeelsleden dat in het Vlaamse Gewest werkt, geeft in 2020 een stijging te zien.

Meer dan 41 % van de personeelsleden werkt in Vlaanderen, 34 % in Wallonië en 24 % in het Brussels Gewest. Het percentage personeelsleden dat buiten Brussel werkt (75 %), is toegewezen aan de penitentiaire inrichtingen of aan de rechterlijke orde.

Verdeling van de personeelsbezetting per administratieve situatie op 31 december van elk jaar

Ongeveer 80 % van de personeelsleden van de FOD Justitie is vastbenoemd (statutair). Binnen de penitentiaire inrichtingen is hun aandeel het grootst, aangezien meer dan 90 % van de personeelsleden er vastbenoemd is. Binnen de rechterlijke orde en de centrale diensten ligt die ratio rond 72 %. Dat is hoger dan binnen de autonome entiteiten (voornamelijk bij de Veiligheid van de Staat).

Verdeling van de personeelsbezetting van de FOD Justitie per niveau op 31 december van elk jaar

De personeelsbezetting wordt hieronder verdeeld per kwalificatieniveau, eerst voor het geheel, vervolgens voor elke entiteit van de FOD Justitie.

Niveau A stemt overeen met het niveau van het diploma van hoger onderwijs van het lange type (licentiaat of master). Niveau B stemt overeen met het niveau van het diploma van hoger onderwijs van het korte type of een kandidatuursdiploma of -getuigschrift. Niveau C stemt overeen met het niveau van het diploma of getuigschrift van het hoger secundair onderwijs. Voor niveau D is er geen enkele diplomavereiste voor de werving.

In 2020 behoren 47 % van de personeelsleden van de FOD Justitie tot niveau C. Het aandeel van niveau A bedraagt 20 % en 16 % van de personeelsleden behoren tot niveau B en niveau D.

Uit de verdeling van het personeel per niveau voor elke entiteit blijkt dat het DG Penitentiaire Inrichtingen wordt gekenmerkt door een groot aandeel personeelsleden van niveau C (ongeveer 85 % van de personeelsleden behoren tot niveau C). Het gaat hoofdzakelijk om de penitentiaire beambten aangesteld in de verschillende gevangenissen van het land. Binnen de centrale diensten is niveau A de meest vertegenwoordigde categorie. De medewerkers van niveau B zijn het meest vertegenwoordigd binnen de autonome entiteiten. Binnen de rechterlijke orde wordt de categorie van niveau D op de voet gevolgd door die van niveau A.

Back to top

Evolutie effectieven 2016-2020

Effectieven

De teller van het aantal effectieve magistraten, assessoren bij de strafuitvoeringsrechtbanken, referendarissen bij het Hof van Cassatie en gerechtelijke stagiairs, stond eind 2020 op 2 515. Dit cijfer bestaat uit 2400 magistraten, 31 assessoren in de strafuitvoeringsrechtbanken, 15 referendarissen bij het Hof van Cassatie en 70 gerechtelijke stagiairs.

Er is een lichte maar constante daling van het aantal personeelsleden sinds 2016.

Plaatsvervangers

Daarnaast waren er 1247 plaatsvervangende rechters, 85 plaatsvervangende raadsheren en 46 plaatsvervangende assessoren bij de strafuitvoeringsrechtbanken.

Effectieven volgens geslacht

Het aantal vrouwen in de magistratuur blijft jaar na jaar stijgen. Sinds 2013 zijn zij in de meerderheid. In 2020 bedroeg het aandeel vrouwen in de magistratuur 59 %, tegenover 41 % mannen.

Bij de gerechtelijke stagiairs is de verhouding zelfs 69 % vrouwen tegenover 31 % mannen. Aangezien de gerechtelijke stagiairs van vandaag de magistraten van morgen zijn, is de verwachting dan ook dat de trend van de vervrouwelijking van de magistratuur zich de komende jaren nog zal verderzetten.

Het aandeel vrouwen is het hoogst in de parketten. Zij is lager in de hogere rechtsmachten en het laagste in het Hof van Cassatie. Dit is te verklaren doordat deze plaatsen worden ingenomen door magistraten met een hogere ervaring, en deze vandaag worden ingevuld door de ‘oudere generatie’ magistraten.

Het is de verwachting dat de komende jaren de vervrouwelijking zich ook in de hogere rechtsmachten zal doorzetten, wanneer steeds meer vrouwen zich in de benoemingsvoorwaarden voor deze functies bevinden en naar deze functies zullen doorstromen.

Interessant aandachtspunt: sinds 2019 is de hoogste magistraat, de Eerste voorzitter van het Hof van Cassatie, voor het eerst in de Belgische geschiedenis een vrouw.

Verdeling effectieven op 31 december 2020

Verhouding per pijler

De magistraten zijn als volgt over de 3 pijlers verdeeld:

• Hoven en rechtbanken (zetel): 1494
• Openbaar ministerie (OM): 864
• Hof van Cassatie: 42

Verhouding per jurisdictie

Deze verhouding volgens pijler en jurisdictie blijft doorheen de jaren nagenoeg constant.

Taalverhouding

De globale taalverhouding tussen de Nederlandstalige en Franstalige magistraten is gedurende de laatste vijf jaar bijna constant gebleven (46 % Franstalig en 54 % Nederlandstalig).

Leeftijdsverhouding

De gemiddelde leeftijd van de magistraat bedroeg in 2020: 49,04 jaar. Dit is iets hoger dan de cijfers van 2019 (48,94 jaar).

De gemiddelde leeftijd is hoger in de hoven en de parketten-generaal, en lager in de rechtbanken en de parketten.

De leeftijdscategorie van 45-49 jaar is de grootste groep in de magistratuur. Slechts 6 magistraten zijn jonger dan 30 jaar. 15,3 % van de magistraten is ouder dan 60 jaar.

Hieronder volgt een opsplitsing van het aantal en het percentage van personeelsleden per leeftijdsgroep (10 jaar) en per jurisdictie.