De procureur des Konings (na een opsporingsonderzoek) of het onderzoeksgerecht (na een gerechtelijk onderzoek) kan de verdachte naar de strafrechter verwijzen. De vonnisgerechten in strafzaken zijn de politierechtbank, de correctionele rechtbank en het hof van assisen.
In principe zijn de zittingen van de rechtbank openbaar. U mag de rechter echter vragen om de zitting achter gesloten deuren te houden. Dit is uitdrukkelijk in de wet voorzien voor de slachtoffers van bepaalde seksuele misdrijven, zoals verkrachting of aanranding van de eerbaarheid. De rechter kan dit ook bevelen in het belang van een minderjarige, of wanneer de bescherming van het privé-leven van de partijen dit vereist.
Als u zich niet door een advocaat laat vertegenwoordigen en u wenst zich op de zitting burgerlijke partij te stellen, gaat u als volgt te werk:
- wees op tijd aanwezig;
- meld u aan bij de zittingsdeurwaarder en informeer of u zich in de juiste zaal bevindt;
- begeef u naar voor als de voorzitter van de rechtbank de naam afroept van de beklaagde(n) van wie u een schadevergoeding wil;
- overhandig uw dossier met de nodige stukken die uw schade aantonen;
- overhandig een afschrift aan de advocaat van de beklaagde(n);
- bewaar zelf de originele stukken.
De voorzitter kan bijkomende inlichtingen vragen. Hij zal u akte verlenen van uw vraag om schadevergoeding.
Met uitzondering van de zaken voor het hof van assisen, verloopt een zitting gewoonlijk als volgt:
- de voorzitter van de rechtbank geeft een korte samenvatting van de zaak en/of ondervraagt de vermoedelijke dader;
- de eventuele getuigen en deskundigen worden gehoord;
- de burgerlijke partij, mogelijk bijgestaan of vertegenwoordigd door een advocaat, krijgt het woord (om de feiten uiteen te zetten en om haar eis te staven);
- het Openbaar Ministerie geeft zijn standpunt over de schuld van de vermoedelijke dader en over een eventuele straf in zijn vordering;
- de vermoedelijke dader, mogelijk bijgestaan of vertegenwoordigd door een advocaat, voert zijn verdediging;
- het Openbaar Ministerie en de burgerlijke partijen kunnen antwoorden, als ze dat wensen;
- de vermoedelijke dader krijgt het laatste woord;
- de rechter sluit de debatten;
- de rechtbank spreekt het vonnis uit of stelt de uitspraak uit naar een latere datum.
De rechtbank zal, als zij de dader schuldig acht, een straf of een maatregel uitspreken en eventueel aan de burgerlijke partijen een schadevergoeding toekennen. Zij kan de dader ook vrijspreken, bijvoorbeeld wanneer zij de feiten niet bewezen acht.
Als u of uw advocaat niet aanwezig kon zijn bij de uitspraak, informeer dan bij de griffie van de strafrechtbank.
Wanneer de strafrechter geen uitspraak kan doen over het burgerlijk luik van een zaak (bijvoorbeeld omdat geen enkele persoon die benadeeld werd door het misdrijf zich burgerlijke partij heeft gesteld), dan is hij verplicht om na zijn uitspraak de burgerlijke belangen aan te houden. Dat wil zeggen dat u zich na de strafrechtelijke uitspraak nog burgerlijke partij kan stellen via een kosteloos verzoekschrift dat geldt als burgerlijke partijstelling. Het gerecht dat uitspraak heeft gedaan over de strafvordering moet uitspraak doen over de burgerlijke belangen.